Als journalist sprak Jan Braakman uit Zwolle heel veel mensen. Boeren, burgers, dominees, Tweede Kamerleden, zelfs met de oud-president van de Verenigde Staten Jimmy Carter. Maar nooit maakte een gesprek meer indruk op hem dan wanneer hij tegenover een Canadese oorlogsveteraan zat. Nederland en Canada zijn door de Tweede Wereldoorlog onlosmakelijk met elkaar verbonden. En dat geldt zeker voor Holten waar veertienhonderd Canadezen begraven liggen.

“Wat we hebben zijn veertienhonderd graven. Dat zijn veertienhonderd namen”, vertelt Jan Braakman. “We willen eigenlijk bij al die namen een verhaal, een foto.” Dat verhaal moet gaan over de familie waar de gesneuvelde soldaat uit komt. Waarom zijn ze naar Europa gekomen, naar Nederland? De meeste soldaten hadden geen flauw benul waar Nederland lag.

Als kind was Jan Braakman al gefascineerd door de oorlog. Hij werkte als jonge jongen al als vrijwilliger bij het informatiecentrum van de Canadese begraafplaats. “Ik kan mij herinneren dat ik ooit eens tegen mijn zusje zei: ik wou dat het oorlog was. Mijn zus zei dat ik dat niet moest willen. Maar ik had geen idee. Het fascineerde me, ik wilde weten wat het was, oorlog.”   

Jan doet onderzoek naar de achtergrond van de Canadese soldaten die in Holten begraven liggen, die vochten voor onze vrijheid. Die zoektocht naar nabestaanden van in Nederland gesneuvelde Canadezen bracht hem ook naar Canada.

Verslaggever van RTV Oost Sander Jongsma en Margriet Dekkers van de Universiteit Twente reisden mee met Jan Braakman. Sander Jongsma maakte daar de documentaire Lest we Forget van, opdat we nooit vergeten.  

Jan Braakman zat regelmatig tegenover bejaarde Canadezen die gevochten hadden in Nederland, maar ook tegenover Canadezen die hun dierbare in de oorlog hadden verloren. Gewone mannen die in Nederland waren gestorven voor de vrijheid van anderen en in Holten begraven lagen. “Ik weet dat we die gesprekken hadden. En dat de mensen tegenover me met tranen in de ogen zaten, maar ik zelf ook.”  

Liefde

Eén van die aangrijpende verhalen gaat over Wolf Solkin en Bill O’Donnell. Deze beste kameraden deden elkaar in de oorlog een  belofte: wanneer één van hen zou sneuvelen, zou de ander hun geliefden opzoeken om te vertellen hoeveel hij van ze hield. “Solkin vertelde dat op zo’n mooie manier. De liefde spatte er van af. Dat heeft heel erg veel indruk op mij gemaakt”, aldus Braakman.

De Canadees Earnest England sneuvelde in Holten. Hij is de eerste Canadees die in Holten is begraven. Jan Braakman ontmoette de kleinzoon van deze Canadese militair in Holten. Voor familie is het een ingrijpende gebeurtenis, een bezoek aan het graf in Holten. Zeker als ze dan ook inzage krijgen in het dossier van hun vader, opa of oom. Braakman had het dossier van England. Voor zijn kleinzoon was het confronterend om dat te lezen.

Ontzagwekkende plek

De Canadese begraafplaats in Holten is een enorm indrukwekkende plek. Al die graven waar vooral Canadese soldaten begraven liggen. Maar de plek, de parkachtige omgeving,  straalt ook rust uit. Het is een plek die ontzag inboezemt, maar geen angst. Een plek die in al zijn stilte vertelt hoeveel leed de Tweede Wereldoorlog heeft veroorzaakt. Indrukwekkend is de jaarlijkse ceremonie op kerstavond waarbij schookinderen kaarsen plaatsen bij de graven

En natuurlijk is er de jaarlijkse herdenking, die dit jaar werd afgelast vanwege de uitbraak van het coronavirus. Ook hier traditioneel een grote rol voor kinderen bij de herdenking.

Ook in het leven van Jan Braakman zelf speelt de oorlog een belangrijke rol. Zijn grootouders kwamen om in de oorlog. Opa in een concentratiekamp, oma bij het bombardement van Laren, het dorp waar ze woonde. “ Mijn moeder had het daar heel weinig over en als je er over begon dan kwamen de tranen”, vertelt Braakman.

Door de ervaringen van zijn eigen familie weet Braakman hoe belangrijk het is om zoveel mogelijk informatie boven water te krijgen. Hij ontdekte zelf tijdens een archievenonderzoek wie zijn opa had verraden. “Ik heb het uitgezocht in het nationaal archief. Ik weet eigenlijk niet eens meer precies hoe dat ging.” De ontdekking was wel enorm confronterend voor Braakman.

Jan Braakman schrijft boeken over de Tweede Wereldoorlog, over wat er is gebeurd met Canadese soldaten die in Holten begraven liggen. Het versterkt de band tussen Nederland en Canada heeft hij gemerkt. “Als ik met Canadezen praat dan merk ik dat zij dankbaar zijn voor hoe wij hun rol in de oorlog herdenken en er aandacht aan geven en de soldaten een gezicht geven.”  En natuurlijk is er die bijzondere band tussen Canada en Nederland, door dat gezamenlijke oorlogsverleden.

“Nederlanders voelen zich verbonden met Canada met name vanwege de rol, met name in Oost-Nederland, van de Canadezen bij de bevrijding. Je merkt gewoon in alle gesprekken dat daar een verbintenis zit.”

Jan Braakman merkt telkens weer hoe belangrijk mensen in Canada het vinden dat de verhalen over die soldaten bewaard blijven.  

Daarom zal Jan Braakman in de archieven blijven zoeken om nog meer Canadese soldaten die begraven liggen in Holten een gezicht te geven.